Cameos literarios

Seica Carlos Casares aparece como personaxe en A ferida do vento, o último libro de Riveiro Coello. Collendo prestado o léxico do cine, supoño que a iso se lle pode chamar un cameo literario.

Deume agora por pensar noutros cameos en textos literarios. Sempre se falou das alusións de Góngora a Quevedo e viceversa, pero iso non eran cameos; eran pedradas. Tamén sei dalgunha pedrada nas cantigas galego-portuguesas medievas:

Foi un día Lopo jograr

a cas dun infançón cantar,

e mandou-lh'ele por don dar

tres couces na garganta;

e fui-lh'escass', a meu cuidar,

segundo com'el canta.

Escasso foi o infançón

en seus couces partir entón,

ca non deu a Lopo, entón,

máis de tres na garganta;

e máis merece o jograrón,

segundo com'el canta.

Vese que eran amigos Martín Soares e o xograr Lopo...
Pero interésanme os cameos amigables, as aparicións breves redactadas con respecto, a xeito de homenaxe. Nese sentido, coñezo algúns casos que aluden a xente de por aquí arriba:

Marilar Alexandre en O coitelo en novembro cita a escritora ribadense Eva Moreda, a carón doutros autores.

A. M.? Calquera sabe. Pode corresponder a varias persoas. Ou mesmo a alguén que nunca publicou e que non sexa posíbel localizar. Se fose E. M. podería tratarse da narradora Eva Moreda. Seguro que é A?

En Funambulistas, Mercedes Leobalde fai unha pequena alusión a Luz Pozo, relacionándoa por proximidade cun sonado electrecista do Milladoiro:

O Códice Calixtino que che digo que teño non é o de Luz Pozo, amiga, que tamén, senón o bo, ese que desde hai varios días o mundo todo anda procurando con tanto afán.

Luz Pozo e o tamén ribadense Daniel Cortezón aparecen no poema “Gacetilla literaria”, pertencente en Documentos personaes, de Manuel María, no que pasa revista da actividade literaria do momento:

[...]

Cuña Novás hai tempo non pubrica.

Novoneyra metido no Courel.

Cunqueiro, tan fino e inxenioso.

Fole anda a rematar unha novela.

Luz Pozo Garza está en Viveiro.

Os versos de Xohana Torres son moi bos.

Todo este trevello enriba dun.

Maside en Compostela. Otero Pedrayo

a falar longamente no café.

Ferrñin, Mourullo, Franco Grande,

López Nogueira, Lorenzo e Cortezón

coa súa mocedade madura por bandeira

[...]

Tamén na literatura castelá hai algún cameo ribadense:

Nalgún garito do Madrid dos anos 50 seica se celebraban tertulias literarias que eran coma un saloon do Oeste; era habitual que os recitadores se visen interrompidos polos espectadores. Rafael Azcona, na novela Los ilusos, reeditada hai uns anos pola coruñesa Ediciones del Viento recrea aquel ambiente e introduce un personaxe chamado Dionisio, que seica vén a ser o polígrafo ribadense Dionisio Gamallo Fierros:

Se volvió decidido a pegar a quien hubiera profanado la emoción del instante con aquel alevoso comentario. Era un hombre con mirada de pájaro, vestido de negro y cargado con una enorme carpeta. El poeta Garruchero, cordial, le palmeaba la espalda.
- ¡Hombre, Dionisio!... Al fin y al cabo…
- ¡Idiotas todos! Y ese pobre mentecato, más que ninguno. ¡Haciendo versos a los ochenta años! ¿No has visto a Silvestre?
- No, no…
- Me voy. No quiero entontecerme.
Paco miraba, interrogándole, a Garruchero. Este explicó:
- Es Dionisio. Nada, no hay que hacerle caso. Siempre está así.
Le extrañó a Paco aquella pasividad de su nuevo amigo, tan violento hasta entonces. ¿Quién demonios era aquel Dionisio?

Otero Pedrayo referiuse tamén a Dionisio Gamallo nun acróstico inédito:

UN ACRÓSTICO DEL TIEMPO VIEJO

Diulle ó ser a dozura mariñeira

I a cume do Mondigo, azul vixía

Onde tecen as fadas da neboeira

Namorouno da estrofa largasía.

Ispindo o curazón car’á senlleira

soedá dos fortes, n’il se ll’a acendía

Ise arelar da roita ventureira

Ofercida aos eleititos da armunía

Galán de troba, pouco a abogadeira

A ambizou o tentou ¡Tiña outra guía!

Moralejo, prosaico da silveira

Arredouno de nós. Hoxe maquía

Lluitando no roquedo da canteira
Obradoiros faiscantes de poesía.

R. OTERO PEDRAYO, agosto de 1940

O propio Gamallo Fierros aparece aludido, con Rodríguez Baixeras, en "La perspectiva de la eternidá", un precioso relato de La hestoria tapecida, do xenial Xuan Bello. Con todo, neste caso, o cameo dos dous ribadenses está pillado polos pelos, xa que non chegan a ser personaxes da historia. Aparecen tan só como referencias espaciais para unha señora que é tamén personaxe irrelevante:

Escuco tres los cristales del Cantón, veo a una señora cun paragües increíble que cruza la Plaza d’ España, pasa ensín saludar xunto a la estatua de Gamallo Fierros y empobina per una esquina, que será la cai Villafranca del Bierzo, hacia nun sé onde; detrás d’ella, inundándolo too, queda una lluz fría, gris, clarísima, y un aire contundente, áspero y sabio sutrume les palmeres que canta nos sos poemas Xavier Rodríguez Baixeras [...].