O naZimento na literatura galega

Non. Aínda que se achega o Nadal, non é do nacemento dun meniño nun pendello vello do que vou falar, que ese é un tema moi trillado e dorme ata as mulas que lle dan alento. O que pasa é que que a un ás veces dálle por facer malabarismos léxicos gratuítos.

Odessa, as antenas de Arneiro en Cospeito, a ruta das ratas, o colexio alemán en Vigo, os submarinos U-boot, o avión de Córneas, Farandulo.net, o mosteiro-zulo de Samos, Lesli Howard,... Son nomes que pouco ou nada me dicían ata hai algún tempo. Todos teñen algo en común: a relación cos nazis en Galicia.

Supoño que os historiadores saberán diso o que lles deixen saber, e ata hai algunha publicación específica sobre o tema, coma Galicia en guerra, de Eduardo Rollan, pero desde hai algún tempo parece que o asunto interesa tamén ós literatos.

Xa Jaureguízar acollera nazis en A cova das vacas mortas (2006). Uns anos despois aparecen de novo na trama de Os fillos do mar, de Pedro Feijoo (2011). É de supoñer que a presenza do nazismo nesta obra ten moito máis que ver coa realidade có que sucede na novela de Jaureguízar, que seica os filoesvásticos andaban máis mestos en Vigo ca na raia asturgalaica.

Máis recentemente chegáronnos dous títulos nos que se retoma o tema: Cabalos e lobos, de Fran P. Lorenzo, e Izan o da saca, de Xabier Quiroga. Na primeira, Vigo volve ser o espazo predominante, mentres que na de Xabier son as terras de Lemos as que se prestan como espazo para esta novela que nos recorda, en moitos aspectos, a súa magnífica ópera prima: Atuado na braña.

De propina, acaba de estrearse o documental A viaxe de Leslie, inspirado no derribo dun avión fronte á costa de Ortegal, en 1943, onde morreu, entre outros, o actor británico Leslie Howard. 

Non fo o único caso de combate aéreo fronte ás nosas costas: na presentación en Ribadeo de Cabalos e lobos, o autor referiuse a un combate entre alemáns e aliados fronte ás costas de Ribadeo, un episodio que ningún dos alí presentes coñecía pero sobre o que se pode atopar información na rede.

Como non teño nada claro onde remata a verdade histórica e onde comeza a ficción literaria, mellor deixo o asunto, que ademais teño sono.

Catalina de Santiso, da lenda á narrativa culta.

Catalina de Santiso: nunca dela oíra falar e ultimamente chégame por carreiros diversos. Non vou contar aquí a lenda, que se pode atopar na rede, pero si que quero referirme a un par de textos literarios nos que se recrea a súa historia.

Cando hai uns meses Aurora García Rivas presentaba Vía muerta, no Cantón de Ribadeo, anunciou que estaba traballando xa na súa próxima novela, inspirada precisamente neste personaxe. A novela xa está na rúa; a Catalina de Santiso da escritora de Santiso está a disposición dos lectores desde hai unhas semanas. Non cadrou aínda, pero espero ser pronto un deles, que sempre un le con especial interese todo o que chega desde o Eo-Navia, tan achegado e tan distante.

Pouco antes desta nova editorial, caeu nas miñas mans un título doutra autora benquerida: E Xoel aprendeu a voar, de MaricaCampo.  Trátase dunha obra pensada para lectores novos, por iso me parece moi apropiada para os grandes –retomo intencionadamente este xeito de denominar os adultos, agora en desuso, como homenaxe a Memorias dun neno labrego, onde Neira Vilas titulou así un capítulo-. 

O capítulo 26 de E Xoel aprendeu a voar titúlase “Tras as pegadas de Catarina Santiso e os namorados da Cova da Serpe”, pero antes, no capítulo 22, os protagonistas len un documento no que se narra a “tristísima historia acontecida naquel castelo no século XVI”, a historia de Catarina de Santiso, virtuosa esposa de Vasco das Seixas, que morreu a mans do seu marido celoso, como sucede tantas veces hoxe en día.

Non sei que pensarás ti do asunto, pero se cadra non era Catarina (ou Catalina) mal símbolo para esgrimir nestes tempos de violencias anovadas contra as mulleres.